برای جدایی توافقی چه باید کرد؟ طبق قوانین جدید ایران
طلاق توافقی یکی از رایج‌ترین روش‌های جدایی در ایران است که به زوجین امکان می‌دهد با توافق دوجانبه و بدون تنش‌های قضایی طولانی، به زندگی مشترک خود پایان دهند. این روش به دلیل سرعت بالاتر، هزینه کمتر و کاهش دعواهای حقوقی، مورد استقبال بسیاری از زوجین قرار گرفته است. اما با تغییرات قوانین در سال‌های اخیر، به‌ویژه بخشنامه‌های جدید قوه قضاییه در سال ۱۴۰۳، فرآیند طلاق توافقی پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.
این مقاله به‌صورت جامع و کاربردی، تمام مراحل، مدارک، شرایط و نکات مربوط به طلاق توافقی در ایران را توضیح می‌دهد. هدف این است که حتی افرادی با دانش حقوقی محدود بتوانند با مطالعه آن، مسیر جدایی توافقی را به‌راحتی طی کنند. متن با زبانی ساده، ساختاری منسجم و اطلاعاتی به‌روز ارائه شده است تا هیچ سؤالی برای خواننده باقی نماند.
طلاق توافقی چیست و چرا انتخاب می‌شود؟
طلاق توافقی نوعی طلاق است که در آن زن و شوهر با رضایت کامل و بدون نیاز به ارائه دلایل خاص، تصمیم به جدایی می‌گیرند. برخلاف طلاق یک‌طرفه (به درخواست زن یا مرد)، که ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد، طلاق توافقی معمولاً در بازه زمانی کوتاه‌تری (۵ تا ۳۰ روز کاری) انجام می‌شود. این روش به زوجین اجازه می‌دهد در مورد مسائل مالی (مانند مهریه و نفقه)، حضانت فرزندان و سایر تعهدات به توافق برسند و از دعواهای حقوقی جلوگیری کنند.
دلایل انتخاب طلاق توافقی شامل موارد زیر است:
- سرعت فرآیند: با رعایت مراحل قانونی، طلاق توافقی سریع‌تر از سایر انواع طلاق انجام می‌شود.
- کاهش تنش: توافق دوجانبه باعث کاهش درگیری‌های عاطفی و حقوقی می‌شود.
- حفظ حریم خصوصی: زوجین می‌توانند بدون افشای جزئیات شخصی، جدایی را به‌صورت مسالمت‌آمیز انجام دهند.
- کنترل بر شرایط: زوجین خودشان در مورد مهریه، حضانت و سایر مسائل تصمیم می‌گیرند.
بااین‌حال، قوانین جدید از سال ۱۳۹۷ به بعد، با هدف حمایت از کانون خانواده، الزاماتی مانند شرکت در جلسات مشاوره را اجباری کرده‌اند. این تغییرات ممکن است برای برخی زوجین ناآشنا باشد، بنابراین در ادامه، تمام مراحل به‌صورت گام‌به‌گام توضیح داده شده است.
مراحل طلاق توافقی طبق قوانین ۱۴۰۳
فرآیند طلاق توافقی در ایران شامل چند مرحله مشخص است که باید به‌ترتیب انجام شوند. این مراحل با توجه به بخشنامه جدید قوه قضاییه (شماره ۹۰۰۰/۱۳۱۰۴/۵۵ مورخ ۱۳۹۷/۰۹/۰۵ و به‌روزرسانی‌های ۱۴۰۳) تنظیم شده‌اند.
۱. توافق اولیه بین زوجین
اولین و مهم‌ترین گام، رسیدن به توافق دوجانبه بین زن و شوهر است. این توافق باید شامل تمام مسائل مرتبط با زندگی مشترک باشد، از جمله:
- مهریه: آیا زوجه مهریه را می‌بخشد (بذل می‌کند)، بخشی از آن را دریافت می‌کند یا کل آن را مطالبه می‌کند؟
- نفقه: آیا زوجه نفقه گذشته یا آینده را مطالبه می‌کند یا از آن صرف‌نظر می‌کند؟
- حضانت فرزندان: اگر فرزندان زیر ۷ سال یا بالای ۷ سال دارید، حضانت و نحوه ملاقات با آن‌ها چگونه خواهد بود؟
- جهیزیه: تکلیف اموال آورده‌شده توسط زوجه چه می‌شود؟
- اجرت‌المثل: آیا زوجه برای کارهای انجام‌شده در خانه (مانند خانه‌داری) ادعای مالی دارد؟
توصیه می‌شود این توافقات به‌صورت کتبی نوشته و امضا شوند. اگر از وکیل استفاده می‌کنید، وکیل می‌تواند توافق‌نامه را به‌صورت شفاف و قانونی تنظیم کند تا از مشکلات بعدی جلوگیری شود.
۲. ثبت‌نام در سامانه تصمیم
طبق قوانین جدید، زوجین باید ابتدا در سامانه تصمیم ثبت‌نام کنند. این سامانه توسط سازمان بهزیستی مدیریت می‌شود و هدف آن ارائه مشاوره اجباری به زوجین برای بررسی امکان سازش است.
- نحوه ثبت‌نام: یکی از زوجین یا وکیل آن‌ها باید با وارد کردن اطلاعات هویتی و مشخصات ازدواج، درخواست طلاق توافقی را ثبت کند.
- انتخاب مرکز مشاوره: پس از ثبت‌نام، سامانه یک مرکز مشاوره و کد رهگیری برای شما مشخص می‌کند.
- مدارک موردنیاز برای ثبت‌نام: سند ازدواج، کارت ملی و شناسنامه زوجین.
اگر یکی از زوجین در خارج از ایران باشد، می‌تواند از طریق سامانه میخک وکالت‌نامه‌ای به وکیل یا شخص دیگری در ایران بدهد تا مراحل را به نمایندگی از او انجام دهد.
۳. شرکت در جلسات مشاوره
جلسات مشاوره یکی از الزامات کلیدی بخشنامه جدید طلاق توافقی است. این جلسات در مراکز مشاوره خانواده زیر نظر بهزیستی برگزار می‌شوند و حداقل ۴۵ روز طول می‌کشند. تعداد جلسات معمولاً بین ۱ تا ۵ جلسه است، بسته به شرایط زوجین و تشخیص مرکز مشاوره.
- هدف جلسات: مشاور سعی می‌کند دلایل اختلافات را ریشه‌یابی کند و امکان سازش را بررسی کند.
- نتیجه جلسات: اگر زوجین همچنان بر جدایی اصرار داشته باشند، مرکز مشاوره گواهی “عدم انصراف از طلاق” صادر می‌کند. این گواهی برای ثبت دادخواست در دفاتر قضایی ضروری است.
- نکته مهم: حضور در جلسات مشاوره اجباری است، اما اگر یکی از زوجین نتواند حضور یابد (مثلاً به دلیل اقامت در خارج از کشور)، وکیل می‌تواند به نمایندگی از او شرکت کند.
در برخی شهرها، مانند تهران، گزارش‌هایی وجود دارد که پس از شیوع کرونا، جلسات مشاوره گاهی به‌صورت تشریفاتی برگزار می‌شوند. بااین‌حال، تا پایان سال ۱۴۰۳، این مرحله همچنان اجباری است، مگر اینکه تغییرات جدیدی اعلام شود.
۴. ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
پس از دریافت گواهی عدم انصراف از طلاق، زوجین یا وکیل آن‌ها باید دادخواست طلاق توافقی را در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کنند. بدون این گواهی، دفاتر قضایی دادخواست را قبول نمی‌کنند.
- مدارک موردنیاز برای ثبت دادخواست:
- سند ازدواج
- کارت ملی و شناسنامه زوجین
- گواهی عدم انصراف از طلاق
- توافق‌نامه کتبی زوجین (در صورت وجود)
- گواهی باردار نبودن زوجه (از آزمایشگاه معتبر) یا گواهی بکارت (در صورت دوشیزه بودن، از پزشکی قانونی)
- وکالت‌نامه (در صورت استفاده از وکیل)
- هزینه‌ها: هزینه ثبت دادخواست معمولاً بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان است، بسته به شهر و خدمات دفتر.
پس از ثبت دادخواست، پرونده به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع می‌شود و ابلاغیه‌ای از طریق سامانه ثنا (sana.adliran.ir) برای زوجین ارسال می‌شود.
۵. حضور در دادگاه و صدور گواهی عدم امکان سازش
در این مرحله، زوجین یا وکیل آن‌ها باید در جلسه دادگاه حضور یابند. قاضی پرونده توافقات زوجین را بررسی می‌کند و اگر مشکلی وجود نداشته باشد، گواهی عدم امکان سازش صادر می‌کند. این گواهی معمولاً ظرف چند روز تا یک هفته صادر می‌شود.
- مدت اعتبار گواهی: گواهی عدم امکان سازش ۳ ماه اعتبار دارد. زوجین باید در این مدت به دفترخانه مراجعه کنند و طلاق را ثبت کنند.
- نکته: اگر یکی از زوجین در جلسه دادگاه حضور نیابد یا از توافق پشیمان شود، فرآیند متوقف می‌شود.
۶. ثبت طلاق در دفترخانه
آخرین مرحله، مراجعه به دفتر ثبت ازدواج و طلاق برای اجرای صیغه طلاق و ثبت رسمی آن است. در این مرحله:
- زوجین یا وکیل آن‌ها باید گواهی عدم امکان سازش، سند ازدواج و مدارک هویتی را ارائه دهند.
- صیغه طلاق با حضور دو شاهد مرد عادل اجرا می‌شود.
- طلاق‌نامه رسمی صادر و در شناسنامه‌ها ثبت می‌شود.
اگر زوجه دوشیزه باشد (یعنی رابطه زناشویی کامل برقرار نشده باشد)، پس از ثبت طلاق می‌تواند نام همسر سابق را از شناسنامه حذف کند. در غیر این صورت، حذف نام همسر تنها پس از ازدواج مجدد ممکن است.
مدارک موردنیاز برای طلاق توافقی
برای تکمیل فرآیند طلاق توافقی، مدارک زیر ضروری‌اند:
- سند ازدواج
- کارت ملی و شناسنامه زوجین
- گواهی عدم انصراف از طلاق (از مرکز مشاوره)
- گواهی باردار نبودن زوجه یا گواهی بکارت (در صورت دوشیزه بودن)
- توافق‌نامه کتبی زوجین (در مورد مهریه، نفقه، حضانت و غیره)
- وکالت‌نامه (در صورت استفاده از وکیل)
- گواهی عدم امکان سازش (صادرشده توسط دادگاه)
توصیه می‌شود تمام مدارک را از قبل آماده کنید تا از تأخیر در فرآیند جلوگیری شود.
نقش وکیل در طلاق توافقی
استفاده از وکیل در طلاق توافقی اختیاری است، اما به‌ویژه در موارد زیر توصیه می‌شود:
- عدم حضور زوجین: اگر یکی یا هر دو در خارج از ایران هستند یا نمی‌توانند در جلسات حضور یابند.
- پیچیدگی توافقات: در مواردی که مسائل مالی یا حضانت پیچیده است، وکیل می‌تواند توافق‌نامه‌ای دقیق تنظیم کند.
- تسریع فرآیند: وکلای باتجربه می‌توانند مراحل را سریع‌تر پیش ببرند و از خطاهای احتمالی جلوگیری کنند.
هزینه وکالت بسته به شهر و تجربه وکیل متفاوت است، اما معمولاً بین ۵ تا ۲۰ میلیون تومان برای هر طرف است. وکلای متخصص در طلاق توافقی می‌توانند تمام مراحل، از ثبت‌نام در سامانه تصمیم تا ثبت طلاق در دفترخانه، را بدون نیاز به حضور زوجین انجام دهند.
نکات مهم درباره مهریه و حضانت
مهریه
در طلاق توافقی، تکلیف مهریه به توافق زوجین بستگی دارد. رایج‌ترین حالت این است که زوجه تمام یا بخشی از مهریه را بذل (می‌بخشد) کند تا مرد با طلاق موافقت کند. بااین‌حال:
- اگر زوجه مهریه را بذل کند، پس از ثبت طلاق نمی‌تواند به آن رجوع کند، مگر اینکه طلاق از نوع رجعی باشد و در دوره عده (۳ ماه و ۱۰ روز) به آن رجوع کند.
- اگر زوجه دوشیزه باشد، پس از طلاق حق رجوع به مهریه بذل‌شده را ندارد.
- توافق در مورد مهریه باید در توافق‌نامه کتبی مشخص شود تا از اختلافات بعدی جلوگیری شود.
حضانت فرزندان
حضانت فرزندان یکی از مسائل حساس در طلاق توافقی است. طبق قانون مدنی:
- فرزندان زیر ۷ سال معمولاً به مادر سپرده می‌شوند، مگر اینکه توافق دیگری وجود داشته باشد.
- فرزندان بالای ۷ سال می‌توانند خودشان والد موردنظر را انتخاب کنند، اما دادگاه نظر آن‌ها را بررسی می‌کند.
- زوجین می‌توانند در مورد نحوه ملاقات، هزینه‌های نگهداری و سایر جزئیات توافق کنند.
دادگاه توافقات زوجین در مورد حضانت را معمولاً می‌پذیرد، مگر اینکه خلاف مصلحت فرزند باشد.
طلاق توافقی برای ایرانیان خارج از کشور
ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز می‌توانند از طریق طلاق توافقی جدا شوند، اما باید طبق قوانین ایران عمل کنند. مراحل کلی مشابه است، با این تفاوت‌ها:
- وکالت‌نامه: زوجین می‌توانند از طریق سامانه میخک یا کنسولگری ایران در کشور محل اقامت، به وکیل در ایران وکالت دهند.
- عدم نیاز به حضور: وکیل می‌تواند تمام مراحل، از مشاوره تا ثبت طلاق، را به نمایندگی از زوجین انجام دهد.
- مدارک اضافی: علاوه بر مدارک معمول، وکالت‌نامه رسمی و تأییدشده توسط سفارت ایران لازم است.
- ثبت در کشور محل اقامت: پس از ثبت طلاق در ایران، زوجین باید طلاق‌نامه را به سفارت یا کنسولگری ایران ارائه دهند تا در کشور محل اقامت نیز به‌رسمیت شناخته شود.
مدت زمان و هزینه‌های طلاق توافقی
مدت زمان
طبق قوانین ۱۴۰۳، کل فرآیند طلاق توافقی معمولاً بین ۵ تا ۳۰ روز کاری طول می‌کشد، به شرطی که:
- جلسات مشاوره به‌موقع انجام شوند (حداقل ۴۵ روز برای مشاوره).
- مدارک کامل باشد و هیچ‌یک از طرفین از توافق پشیمان نشود.
- استفاده از وکیل می‌تواند زمان را کوتاه‌تر کند، به‌ویژه در تهران و شهرهای بزرگ.
هزینه‌ها
هزینه‌های طلاق توافقی شامل موارد زیر است:
- هزینه مشاوره: بین ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون تومان، بسته به مرکز مشاوره.
- هزینه ثبت دادخواست: ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان.
- هزینه دفترخانه: ۱ تا ۳ میلیون تومان برای ثبت طلاق.
- هزینه وکیل (در صورت استفاده): ۵ تا ۲۰ میلیون تومان برای هر طرف.
- هزینه‌های جانبی: مانند آزمایش بارداری (حدود ۲۰۰ هزار تومان) یا گواهی بکارت.
باورهای غلط درباره طلاق توافقی
- طلاق توافقی همیشه سریع است: گرچه سریع‌تر از طلاق یک‌طرفه است، اما جلسات مشاوره اجباری می‌توانند فرآیند را تا ۴۵ روز یا بیشتر طولانی کنند.
- نیازی به وکیل نیست: در موارد پیچیده یا برای زوجین خارج از کشور، وکیل می‌تواند از خطاها و تأخیرها جلوگیری کند.
- مهریه همیشه بخشیده می‌شود: زوجه می‌تواند مهریه را مطالبه کند، به شرط توافق با زوج.
چالش‌ها و راه‌حل‌ها
۱. پشیمانی یکی از طرفین
اگر یکی از زوجین پس از توافق اولیه یا در طول فرآیند پشیمان شود، طلاق توافقی متوقف می‌شود. راه‌حل: توافق‌نامه کتبی محضری امضا کنید تا تعهد طرفین مشخص باشد.
۲. اختلاف بر سر مهریه یا حضانت
در صورت بروز اختلاف، جلسات مشاوره یا مذاکره با وکیل می‌تواند به حل مشکل کمک کند. اگر توافق حاصل نشود، ممکن است به طلاق یک‌طرفه منجر شود.
۳. عدم حضور در ایران
زوجین خارج از کشور می‌توانند با اعطای وکالت به وکیل، بدون نیاز به حضور، فرآیند را تکمیل کنند. سامانه میخک این امکان را فراهم کرده است.
نتیجه‌گیری
طلاق توافقی در ایران، با وجود تغییرات قانونی در سال‌های اخیر، همچنان یکی از ساده‌ترین و مسالمت‌آمیزترین روش‌های جدایی است. با رعایت مراحل مشخص، از ثبت‌نام در سامانه تصمیم تا ثبت طلاق در دفترخانه، زوجین می‌توانند با کمترین تنش و هزینه به زندگی مشترک خود پایان دهند. کلید موفقیت در این فرآیند، توافق شفاف، تهیه مدارک کامل و در صورت نیاز، استفاده از وکیل متخصص است. چه در ایران باشید و چه در خارج از کشور، با آگاهی از قوانین ۱۴۰۳ و عمل به این راهنما، می‌توانید فرآیند طلاق توافقی را با اطمینان و آرامش طی کنید. این مقاله تمام جنبه‌های حقوقی، مالی و عملی طلاق توافقی را پوشش داده است تا شما را برای این تصمیم مهم آماده کند.